Hakkari
Hakkari ili, Türkiye topraklarının 1/5’ini bünyesinde barındıran Doğu Anadolu Bölgesi’nin Hakkari Bölümü’nde yer alır. Türkiye’nin güneydoğu ucunu oluşturan il, merkez ilçe dâhil toplam 4 ilçe (Hakkari, Yüksekova, Çukurca, Şemdinli), 8 belediye ve 103 köyden oluşmaktadır. İl, doğudan Türkiye-İran devlet sınırı ve güneyden Türkiye Irak devlet sınırı ile çevrelenmiştir. İki ayrı devletle sınırı olan ilin kuzeyinde Van ilinin Başkale ve Gürpınar ilçeleri, batısında Şırnak ilinin Beytüşşebap ve Uludere ilçeleri yer almaktadır. 42-10 ve 44-50 doğu boylamları ile 36-57 ve 37-48 kuzey enlemleri arasında yer alan Hakkari, 7178,88 km² yüzölçümüyle Türkiye topraklarının yaklaşık %0,92’sini oluşturur. Genel karakteristiğini yüksek dağların belirlediği ilin denizden yüksekliği ortalama 2000 metrelerin üzerindedir. En yüksek dağı Cilo Dağı (4168) olan Hakkari de irili ufaklı birçok yüksek dağ bulunmaktadır. Bu dağların başlıcaları, Sandil (3818 m), Mordağ (3810 m), Karadağ (3630 m), Geverok (3680 m) ve Sümbül (3250 m) dağlarıdır. İlin toplam alanının büyük bir bölümünü kaplayan dağlar, il alanının %87,6’sına tekabül etmektedir. Dağlardan sonra ikinci ağırlıklı yeryüzü şeklini %10,3’ile platolar almaktadır. Dağlık kütleler arasında ve akarsu boylarında uzanan ovalar ise toplam il alanın %2,1’ini oluşturmaktadır. Hakkari ili denizlerden uzak ve yüksek dağlarla çevrili olması nedeniyle genel olarak karasal iklimin etkisi altındadır. Ancak güneyden gelen hava hareketlerinin etkisine giren kesimlerde sıcaklık ortalaması biraz yükselmekte ve güney kesimler kuzeye oranla daha ılıman geçmektedir. Yer şekillerinin etkisiyle tam anlamıyla bir karasal ikliminin hüküm sürdüğü Hakkari’de yıllık ortalama sıcaklık 10 ˚C, en soğuk ay olan ocak ayı ortalaması 4,9 ˚C ve en sıcak ay ortalaması Temmuz 24,8 ˚C’dir. Yağış değerlerine bakıldığında, yazların az yağışlı ve sıcak, kış aylarının ise daha yağışlı ve oldukça soğuk geçmekte olduğu görülmektedir. Oysa bahar aylarında yılın en fazla yağışı düşer ve hava sıcaklıkları ılık bir karakter gösterir. Yıllık ortalama yağışlı gün sayısı 84, yağış miktarı ise 789,4 mm3 olup en çok yağış Nisan (131,7 mm3), en az yağış da Ağustos (1,9 mm3) ayında düşmektedir. Ayrıca yılda ortalama 113,3 gün kar örtüsü görülmektedir. Bölgedeki nem ortalaması yıllık ortalama %54, ortalama yerel basınç ise 827,5 (mb) dır. Hakkari ili dağlık ve engebeli alanlardan oluşması nedeniyle, Zap suyu hariç, ildeki akarsuların boyları genellikle kısa ve az su taşımaktadır. İlin en büyük akarsuyu sularını Dicle nehrine taşıyan ve ili kabaca kuzeyden güneye kat eden Zap Suyu’dur. İldeki doğal bitki örtüsü doğudan batıya, kuzeyden güneye hakim formasyon antropojen steptir. Orman formasyonunun bugünkü yayılış sahası ise ilin güney kesimlerinde ve kısmen de vadi ve dağların kuzey yamaçlarında kendini göstermektedir. Doğal olarak yetişen türler arasında meşe, huş, ardıç, titrek kavak ve Akdeniz bitkisi türleri yer almaktadır. Hakkari ili gerek jeolojik ve gerekse jeomorfolojik yapısındaki çeşitlilik ve kısa mesafede meydana gelen değişikliklerden dolayı başta tektonizmanın olmak üzere, dış etken ve süreçlerin ve buzullaşmanın kendini her haliyle gösterdiği nadir sahalardan biridir. Doğu Anadolu Bölgesinin Hakkari Bölümünde yer alan ilin, stratigrafisi biraz karışıktır. Dolayısıyla jeolojik yapı yönünden çok değişik özellikleri bir arada görmek mümkündür. Genel olarak paleozoik yaşlı gnays, mikaşist, kristalleşmiş kalker gibi tortullar ve başkalaşmış kayaçlardan oluşmuştur. Kayaç cinsleri bakımından çok farklılık gösteren saha aynı zamanda pek çok kırık ve şaryajla da oldukça girift bir durum arz eder. Başlıca kayaçlar traverten, kumtaşı, radyolorit, kireçtaşı, metalav, gabro, sipilit, lisfanit, serpantinit ve mermerlerdir. Hakkari Bölümü, Arabistan, Avrasya levhalarıyla Anadolu levhasının tektonik hareketlerinin bir ürünüdür. Bu levhaların orta eosen ve miyosende (3. Zaman sonları) birbirlerine yaklaşması sonucunda gelişen perokzismal (Toplu yükselme), nitelikli orojenez (Dağ Oluşumu) fazları ile tektonik çatı sağlanmıştır. Bu yapısal hareketler sonucunda bölüm kuzey-güney yönlü, tektonik kuvvetlerin etkisinde kalmış otokton birimlerin üzerine allokton örtüleri ile ilerlemiştir. Bundan dolayı bölüm Alp Himalaya orojenezinin bir devamı niteliğinde gelişip faylar, kıvrımlar, yapraklanma ve heyelanlara çokça sahne olmuştur. Hakkari kütlesinin yapısını, kuzeyde ve merkezde paleozoik döneme ait kristallen şistler, güneyde ve doğuda daha ziyade kretase-eosen kalkerleri oluşturur. Bununla beraber, yukarıda da ifade edildiği gibi yapısı oldukça karmaşıktır. Burada jeolojik devirlerin birçok teşekkülleri geniş şekilde temsil edilmektedir. Kütlenin güneybatısında çimentolaşmış konglomeralar ile konglomeralı gre (kum taşı) ve kırmızı kumtaşları hayli kalın bir tabaka görünümünde olup kalınlıkları iki kilometreyi bulmaktadır (Saraçoğlu, 1989). Hakkari kompleksi Üst Kretase-Paleosene ait olup güneyde önemli bir şaryajla sınırlandırılmıştır.