Hemen her yaş grubundan ‘Cengiz Topel’ ismini bilen, duyan epeyce insanımız vardır. Bu isim aşinalığı aslında bu ismin ülkemizdeki okullara, parklara, caddelere, meydanlara vb. yerlere verilmiş olmasından kaynaklanıyor. Özellikle de Kıbrıs deyince ilk akla gelen isimlerin başında Hava Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel olduğunu çok iyi biliriz.

Peki, kimdir Cengiz Topel? Trabzonlu tütün eksperi bir babanın oğlu olarak 2 Eylül 1934’te babasının o sırada görev yaptığı Kocaeli’nde dünyaya geldi. İlkokula Bandırma’da başlayan ve Gönen’de devam eden Topel, babasının yaşamını yitirmesiyle ailesiyle İstanbul’un Kadıköy ilçesine yerleşti. Topel, Kadıköy Yel Değirmeni Okulunda ilk ve orta öğrenimini tamamladı. Lise öğrenimine Haydarpaşa Lisesinde başlayan Topel, daha sonra Kuleli Askeri Lisesine devam ederek 1953’te buradan mezun oldu. Cengiz Topel, 1955’te Kara Harp Okulunu bitirerek asteğmen olarak Türk Silahlı Kuvvetleri saflarına katıldı. Küçük yaşlardan beri havacılığa olan merakı sonucu hava sınıfına giren ve pilotaj eğitimi için Kanada’ya gönderilen Topel, buradaki eğitimini başarıyla tamamlayarak 1957’de yurda döndü ve Merzifon 5’inci Ana Jet Üs Komutanlığında göreve başladı. Topel, 1961’de Eskişehir 1. Hava Ana Jet Üssü’ne atandı ve 1963’te yüzbaşılığa terfi etti.

Rumlar, 5 Ağustos 1964’te Erenköy ve Mansur bölgelerine denizden hücumbotları, karadan ise tanklarla takviyeli piyade birlikleriyle ani bir saldırıya geçerken, Türk kasabaları ve sahildeki Türk balıkçı teknelerine ateş açtı. Ada’daki Birleşmiş Milletler Gücünün bu katliama sessiz kalması üzerine Türkiye’den ilk yardım 7 Ağustos’ta 4 uçak ile yapıldı.

Rum kesiminin Kıbrıs’taki Türklere karşı işlediği suçlarda caydırıcı etki amacıyla Türk jetlerinin Kıbrıs üzerinde uyarı uçuşu yapmasına karar verilmesinin ardından Pilot Yüzbaşı Topel, 8 Ağustos 1964’te Eskişehir’den Kıbrıs’a, dörtlü kol komutanı olarak gönderildi.

Hücumbotlara yönelik ikinci hücum kolundaki dört jette, Yüzbaşı Cengiz Topel, Üsteğmen İzzet Öztarhan, Yüzbaşı Mehmet Konedralı ve Üsteğmen Ethem Sancar bulunuyordu ve komuta, Yüzbaşı Topel’deydi. Topel’in F100F jeti, ikinci dalışına hazırlanırken yerden isabet alarak düşürüldü.

Paraşütle atlamak zorunda kalan Topel, Lefke, Gaziveren, Elye ve Çamlıköy Türk yerleşim birimleri arasında bulunan Peristeronori isimli Rum köyü yakınlarında bir asfalt yola indi ancak olay yerine gelen 3 Rum askerince esir alındı.

Topel’in mermisinin bitimine kadar kendisini koruduğu ve yanına kimseyi yaklaştırmadığı söyleniyor.

Esir düşen Topel’in başına gelenler konusunda birtakım söylentiler olsa da kendisinin, uluslararası savaş hukukunun esirleri kapsayan maddelerine aykırı olarak yapılan işkenceler sonucu öldürüldüğü belirtiliyor.

Rum kesimi ise Topel’in yaralı olarak yakalandığını ve hastanede tedavi altına alındıktan sonra öldüğünü savundu.

Rumlar barış gücü askerlerinin gözü önünde onu esir aldıktan sonra Lefkoşa’ya götürürler. Türkiye Lefkoşa Birleşmiş Milletler aracılığıyla yüzbaşının serbest bırakılması istenir. Rumlar Yüzbaşı Cengiz Topel’in hayatta olduğunu ve sorgulandığını bildirirler. Fakat beş gün sonra cesedini Birleşmiş Milletler barış gücü askerleri vasıtasıyla Türk yetkililere gönderirler. Ceset üzerinde işkence gördüğü anlaşılır. Rumlar Cenevre Sözleşmesi’ni hiçe saymışlar, genç Yüzbaşıyı korkunç işkencelere tâbi tutarak öldürmüşlerdir. Cesedi inceleyen Eşref Düşenkalkar’ın ifadesi gerçeği bütün çıplaklığıyla ortaya koymaktadır:

“Türk doktorların ve Birleşmiş Milletler askerlerinin huzurunda Topel’in cesedini dikkatle incelediğimde, sol gözünün Rumlar tarafından tahrip edilmiş ve her iki kolunun pazusunun matkapla delinmiş olduğunu gördüm. Edep yerleri ezilmiş, kafatasının sol tarafına bir beton çivisi çakılmıştı. Sol ayağı da kırılmıştı. Bunlar yetmezmiş gibi, boğazından göbeğine kadar göğsü yarılmış ve çuval diker gibi yeniden dikilmişti. İç organlarını çalmışlardı, akciğeri ve kalbi noksandı.”

Kıbrıs’taki ilk Türk hava şehidi de olan Cengiz Topel’in naaşı, Türkiye’nin yoğun girişimleri sonucu 12 Ağustos 1964’te Rumlardan alındı.

Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel’in naaşı, Kıbrıs, Adana, Ankara ve İstanbul’da yapılan törenlerin ardından 14 Ağustos 1964’te Edirnekapı’daki Sakızağacı Hava Şehitliği’nde toprağa verildi.

Cumhuriyet tarihinin ilk hava harp şehidi olan ve kahramanlığıyla anılan Cengiz Topel’in adı, bugün Türkiye’nin çeşitli il ve ilçelerindeki yüzlerce park, cadde ve sokakta yaşatılıyor.

KKTC’de adına anıt dikilen ve müze açılan Topel’in ismi, yine buradaki bir köye ve hastaneye de verildi.

Bu vatanın, şehitlerin omuzlarında yükseldiğini unutmamak gerekir. Cumhuriyet tarihimizin bu ilk hava şehidini ölüm yıldönümünde saygı ile anıyorum. Ruhu şad olsun.