Yakın bildiklerimi uyarmayı görev kabul ediyorum.

Son günlerde kovid-19’a yakalananların sayıları oldukça fazla.Serbestîyet bize yaramıyor, nedense,Kimle konuşsam, ‘Çok iyi korunuyordum’ diyor.Bu bana yıllar önceki seçim sonucunu anımsattı.Kime sorsam, ‘Ben oyumu vermedim!’ diyordu…Sen vermedim, ben vermedim, o vermedi Kim verdi? İki kişiden biri…

Nedense ‘inkarcı’ olmayı biliyoruz ama söylemeyi beceremiyoruz.Boşuna, ‘Yiğit ol!’ ya da ‘babayiğit ol!’ veya ‘Korkma, çekinme!’ denmiyor…

Bugün yine eskilerden söz edeceğim.Covid-19 aşısını geliştiren Dr.Özlem Türeci ve Dr.Uğur Şahin’e Yunanistan’ın İmparatoriçe Theophano Ödülü verilmişti.Bunubiliyoruz.Peki bu ödüle ismi verilen imparatoriçe kimdir? Neden bu ödül verilmektedir?’ bunu biliyor muyuz?

Öncelikle şunu belirteyim.Ödülü kazanan ünlü çift, Selanik’te ziyaret ettikleri Atatürk’ün evindeki anı defterine şunu yazmışlardı.Atatürk’ün doğduğu yeri ziyaret etmek, Türk kökenli bilim insanları olan bizler için bir onurdur. Modern Avrupa’nın öncü liderlerinden biri olan Atatürk’ün, özgür düşünce ve bilimin insanlık için taşıdığı temel değerleri vurguladığı ‘Hayatta en hakiki mürşit ilimdir’ şeklindeki bilge sözüne tamamen katılıyoruz.”

Ne Mardin Savur’lu anne ve babası okuma yazma bilmeyen Aziz Sancar’ın Amerika’da Nobel Ödülünü alıp, getirip Atatürk’e armağanı, ne de Almanya vatandaşı olabilirler ama Türk kökenlerini her fırsatta dile getiren Hatay’lı Uğur Şahin ve Rize’li Özlem Türeci’nin bu ödülü alınca hemen Atatürk’ün doğduğu o evi ziyaret edip, anı defterine o güzel duygularını aktarmaları sebepsizdir.İçtengelmiştirŞunu da yazmadan edemeyeceğim.Dünya üzerinde tesadüfler çok enderdir, hemen hemen her şeyin ardında nesiller boyu birikmiş çalışma ve birikim vardır.

Şimdi fırtınalı hayatı olan ve adına ödül verilen kadından şöyle söz edeyim:

Esas ismi Anastasia veya Anastaso olarak kabul edilmektedir. Muhtemelen Sparta’da Yunan asıllı fakir bir bekçinin kızıdır.

Güzelliğine aşık olan veliaht Prens Romanos ile 956 yılında evlenirler. Evlenince fakir geçmişini arkada bırakarak, Theophano ismini alır.

Makedonyalılar Hanedanı‘nın azize imparatoriçesi Theofano‘dan sonra tahta çıkan bu isimli ikinci imparatoriçedir. Şaibeli, ölümlerle anılan bir yaşamı vardır.Theophano’nun Avrupa kültüründe çağına göre ilerici düşünceler olan cinsiyet eşitliği, eğitim ve temizlik konusunda(beden ve giysiler) olumlu bir etki yarattığı bilinmektedir, yemekte çatalı kullanan ilk kişilerden olmuştur.

kültürel anlamda birçok olumlu faaliyet yapmıştır.

Bu nedenle Bizans kültürünün yaşatılması amacıyla bu ödül konmuş ve ortak Avrupa kültürüne hizmet eden kişi ve kuruluşlara ödüller verilmektedir. Ödülün verilmesinin esas amacı dünya kamuoyunda Bizans konusunu gündemde tutmaktır.

İMPARATORİÇE THEOPHANO

Meraklısı için, Prof. Dr. Ali Fuat Kalyoncu’dan öğrendiklerimi paylaşayım:

Esas ismi Anastasia veya Anastaso olarak kabul edilmektedir. Muhtemelen Sparta’da Yunan asıllı fakir bir bekçinin kızıdır. Güzelliğine aşık olan veliaht Prens Romanos ile 956 yılında evlenirler. Evlenince fakir geçmişini arkada bırakarak, Theophano ismini alır. Makedonyalılar Hanedanı‘nın azize imparatoriçesi Theofano‘dan sonra tahta çıkan bu isimli ikinci imparatoriçedir. Vikipedi’deki özgeçmişinde kayınpederi İmparator VII. Konstantinos‘u zehirlediğine dair dedikodular olduğu yazılıdır.EşiRomanos’un karısına bağlılığı ve onun tavsiyelerini dinlemesi kısa süren iktidarında Theofano’nunön plana çıkmasına neden olur. 15 Mart 963 tarihinde, İmparator II. Romanos 26 yaşında aniden ölür. Theofano’nun onu da zehirlediğine dair söylentiler çıkar. Oğulları veliahttır ve Theofano tahtın naibi olur. Ancak İktidarını güvence altına almak için zamanın en güçlü generali NikiforosFokas ile işbirliği yapmak zorunda kalır.

Çıkan kısa bir iç savaş sonrası Nikiforos 16 Ağustos günü Ayasofya‘da tac giyer, ardından Theofano ile evlenerek hanedan ile akraba olur ve hükümdarlığını meşrulaştırır.

TARTIŞMALI BİR YAŞAM

İmparatoriçe’nin evliliği, Nikiforos’unTheophano’nun çocuklarından biri (ya da ikisinin) vaftiz babası olması, dini açıdan tartışmalara neden olur. Bizans Patriği Polyeuctus uzun tartışmalı bir dönem sonrasında bu evliliğin dini açıdan geçersiz olduğunu açıklar ve imparatoru aforoz eder. Neticede çocukların vaftiz babalığından vazgeçen Nikiforos’un evliliği devam eder ve kendisi de tekrar kiliseye alınır. Kısa bir süre sonra, Theophano genç ve parlak bir general ve akrabası olan olanİoannisCimiskes ile ilişki kurar.

İkisi daha sonra Nikiforos’a karşı bir suikast düzenleyip, 10 Aralık 969’u 11 Aralığa bağlayan gece onu öldürtürler. Cimiskes, I.Ioannis adıyla imparator olur.

KÖTÜLER HEP VARDIR

Ama evdeki hesap çarşıya uymaz. Theophano imparatoriçeliğe devam etmeyi düşlerken, kötü Patrik Polyeuctus gene araya girer ve İoannis’ten tövbe edip önceki imparatorun katillerini cezalandırmasını ve Theofano’yı da saraydan atmasını ister. İoannis, Patriğin isteklerine uymak zorunda kalır ve ancak ondan sonra imparator olarak taç giymesi için kiliseye girmesine izin verilir.

Theofano ise şehire en yakın olan Prens Adalarına sürgüne gönderilir. Prens Adaları boğazın hemen güney ucunda yerleşen dokuz adaya verilen isimdir.

Bu adaların altısında tarih boyu yerleşim olmuştur. Bunlar; Kınalıada (Proti), Burgazada (Antigoni), Heybeliada (Halki), Büyükada (Prinkipo), Sedefadası (Anterovithos), Kaşıkadası (Pitta),Tavşanadası (Niandros), Yassıada (Plati) ve Sivriada’dır (Oksia). En az üç çocuğu olan imparatoriçe’nin iki oğlu daha sonra sırayla Bizans tahtına çıkacak (II.Basileos ve VIII.Konstantinos) ve kızı AnnaPorphyrogenneta, dönemin Kiev’deki Rus Çarı I. Vladimir ile evlenecektir.

İmparatoriçe muhtemelen daha sonra oğullarının tahta geçmesi ile Konstantinopolis’e geri dönmüştür. Aslında buna benzer hikayeleri olan başka imparatoriçeler de vardır Bizans’ta. Mesela İmparator Justinianos’un eşi Theodora ve kızkardeşiZoe de çok becerikli kadınlardır. Zoe evlendiği üç kocasını da imparator yapmıştır, Aya Sofya tavanında resmi vardır.